马师曾粤语歌曲（名家名伶-马师曾）

马师曾

翻译制作：国家艺术基金“面向东盟国家粤剧多语种传播平台建设”项目组

中文

马师曾（1900—1964）粤剧马派艺术创始人。字伯鲁，曾用艺名关始昌、风华子，顺德人。7岁时到武昌两湖书院攻读四书五经，辛亥革命后回到广州。1917年肄业于敬业中学后，曾到香港当学徒，后在广州太平春教戏馆学戏，由教戏馆“转让” 给来招徒的“南洋客”，带到新加坡，在庆维新班当下层演员。他从此浪迹东南亚，除演戏外还当过教员、店员、矿工、黄包车夫，其坎坷经历对其日后艺术生涯颇有影响。后在普长春班拜名小武靓元亨为师，得到名师指点，技艺大进，加以本身文化素质较高，能深入钻研传统表演艺术，还能自编剧本，遂在东南亚崭露头角。1923 年他回到香港，在人寿年班任正印丑生，出演《苦凤莺怜》一剧中的余侠魂，声名鹊起。1925 年组建大罗天剧团，1933 年主持组建太平剧团，与薛觉先领导的觉先声剧团各显优势，声震省港。抗日战争期间，组织抗战剧团、胜利剧团，辗转两广，积极投入抗日救国热潮，编演《秦桧游地狱》、《洪承畴》等宣传爱国、痛斥汉奸的剧目。抗战胜利后，先后回到香港、广州，演出《还我汉江山》等剧。20世纪50年代初，他主要在香港从事演出并拍摄电影，也曾参加红线女组织的真善美剧团，演出《蝴蝶夫人》等剧。1955年底正式回广州工作，任广东粤剧团团长，1958年又首任广东粤剧院院长。历任中国文学艺术界联合会全国委员会委员、广东省文学艺术界联合会副主席、中国戏剧家协会常务理事及广东分会副主席、广东省人民代表大会代表、中国人民政治协商会议全国委员会委员、广东省政协常委等。1964 年4 月21 日因患气管癌，病逝于北京。

马师曾艺术造诣高深，创造了既继承戏曲表演的程式性、虚拟性，又有浓郁生活气息的“马派”表演艺术。他根据自己的声音条件和生活体验，创造了被称为“乞儿喉” 的旋律跳跃、顿挫分明、行腔活泼，兼有诙谐情趣的流派唱腔“马腔”，在舞台上塑造了众多栩栩栩生、个性鲜明艺术形象。他在青年时演过小生、小武，中年则以演丑生称著，尤其善于表演旧社会的底层人物。代表剧目有《苦凤莺怜》、《斗气姑爷》、《审死官》、《野花香》、《刁蛮公主戆驸马》等。在《天网》与《拾玉镯》中反串彩旦，也演得十分出色。到晚年，马师曾多演老生，其中以在《屈原》中演屈原、在《搜书院》中演谢宝、在《关汉卿》中演关汉卿最为人们称道，他准确细腻地把握住这些人物各自独特的经历、身份和个性，演活了人物，使其表演艺术达到新的高峰，这三出戏也被同行和观众誉为他晚期“舞台艺术的精品”。马师曾是粤剧艺术革新的先驱者之一，他推动完成了粤剧的两次重大变革———即完成了从“官话” 改唱“白话”，从全男班、全女班改为男女合班的变革过程。他活用戏曲程式，巧妙吸收通俗化、大众化的语言，在音乐、布景、服装、化妆的改良和借鉴话剧、电影手法丰富粤剧表演等方面，都作出了很大的贡献。他多才多艺，除表演外，还直接参与编剧，一生演过的剧本数百个，其中不少是他自己编写或改写的。他也兼做电影演员，拍摄过粤语故事片、粤剧艺术片数十部。他还擅写诗词，对书法亦颇有研究，并有《千里壮游集》等论著存世。

柬埔寨语

ម៉ា ស៊ី ត្សាង Ma Si Tsang (马师曾, ម៉ា ស៊ីហ្សេង Ma Shizeng. 1900-1964) ជាស្ថាបនិកសាលាម៉ា ហ៊ីចិនកាតាំង (MaSchool of Cantonese Opera)។ ម៉ា Maមានស្ទីលសម្តែងដោយខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ បូលុ Bolu, ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ភ្លាមៗតាមរយៈឈ្មោះឆាកសម្តែងរបស់លោក GuanShichang និង Fenghua Zi ។ លោកមកពីស្រុកស៊ុនដេ Shunde នៃទីក្រុងហ្វសាន Foshanខេត្តក្វាងដុង។ នៅពេលលោកមានអាយុប្រាំពីរឆ្នាំ លោកបានទៅសិក្សានៅបណ្ឌិតសភា LianghuAcademy នៅទីក្រុង Wuchang ដើម្បីសិក្សាសៀវភៅបួនក្បាលនិងសៀវភៅបុរាណប្រាំក្បាល(Four Books and Five Classics) (សៀវភៅដែលមានឥទ្ធិពលនៃលទ្ធិខុងជឺនិយម)ហើយបានវិលត្រឡប់មកក្រុងក្វាងចូវវិញ បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍ឆ្នាំ 1911 ។លោកបានសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យជីងយេ Jingye Middle School ប៉ុន្តែបានចាកចេញនៅឆ្នាំ1917 ហើយបានចាប់ផ្តើមធ្វើការជាកូនសិស្សនៅទីក្រុងហុងកុង។ ក្រោយមកលោកបានវិលត្រឡប់ទៅក្រុងក្វាងចូវវិញហើយបានសិក្សាការសម្តែងមហោស្រព តាំងពីង ឆុនជីអាវ Taiping Chunjiao Theater។លោកត្រូវបានទទួលការចាត់តាំងឱ្យទៅណានយ៉ាង ខេល Nangyang Khek (南洋客,ជាជនជាតិចិនដែលមានទីលំនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលពួកគេភាគច្រើនជាប្រជាជនហាក់កាHakka) តាមរយៈមហោស្រព ហើយត្រូវបាននាំទៅសឹង្ហបុរីជាកន្លែងដែលលោកបានបម្រើការងារជាអ្នកសម្តែងកម្រិតទាបនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនហីងវៃ សាន Hing Wai San ។បន្ទាប់មកនៅពេលលោកបានចាប់ផ្តើមរស់នៅដោយមានជីវិតដែលគ្មានគោលដៅនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ក្រៅពីធ្វើការជាអ្នកសម្តែងម្នាក់ លោកក៏បានធ្វើការជាកូនជាង អ្នកជំនួយការហាងលក់ទំនិញកម្មករអណ្តូងរ៉ែ និងអ្នកអូសរទេះ។ ជីវិតរស់នៅឡើងនិងចុះលោកបានឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍មានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ជីពសិល្បៈរបស់លោក។ក្រោយមកនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោន Pou Coeng Ceon, លោកបានបង្ហាត់បង្រៀន LiangYuanheng

(靓元亨), ដែលក្រោយមក Xiaowusheng ល្បីល្បាញ (តួសម្តែងអ្នកចម្បាំងវ័យក្មេង) ។ក្រោមការណែនាំរបស់គ្រូបង្រៀនដ៏អស្ចារ្យនេះមិនយូរប៉ុន្មានលោកមានការរីកចម្រើនពិសេសចំពោះជំនាញរបស់លោក។ លើសពីនេះទៅទៀតលោកមានចំណេះដឹងល្អ ដែលអាចឱ្យគាត់ស្វះស្វែងរកសិល្បៈសម្តែងបែបប្រពៃណីនិងការសរសេរនិពន្ធរឿងល្ខោនផ្ទាល់ខ្លួនលោក។ជាលទ្ធផលលោកបានក្លាយជាតារាហ៊ីចិនកាតាំងថ្មីម្នាក់នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ នៅឆ្នាំ 1923 នៅពេលលោកវិលត្រឡប់មកហុងកុងវិញលោកបានដើរតួជាជូហ្សេង chousheng ដែលនាំមុខគេ(ដែលដើរតួជាតួសម្តែងត្លុកប្រុសនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង រេនស៊ូនៀនRenshounian ។ ការសម្តែងរបស់លោកនៅរឿងសត្វហង្សខ្លាំង Bitter Phoenix, សត្វអូរីអូលដែលមានទុក្ខព្រួយSorrowful Oriole ដោយសារ Yu Xiahun ធ្វើឱ្យគាត់មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញ។នៅឆ្នាំ 1925 លោកបានបង្កើតក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង ដាលួតចៀន Daluotian ។នៅឆ្នាំ 1933 លោកបានដឹកនាំការបង្កើតក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង តៃពីង Taiping ។នៅពេលនោះ ក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោន និងក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង Kok Sin Seng ដែលបានដឹកនាំដោយ Sit Kok-Sin (薛觉先, XueJuexian) គឺជាគុណសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេនិងមានកិត្យានុភាពនៅខេត្តក្វាងដុងនិងទីក្រុងហុងកុង។នៅអំឡុងពេលសង្រ្គាមនៃការតស៊ូនឹងការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុន លោកម៉ា Maបានប្រមូលផ្តុំក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនកងហ្សាន Kangzhan(ក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុន)និងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនសេងលី Shengli (ក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនជ័យជំនះ)ក្នុងចលនាប្រឆាំងនឹងជប៉ុននិងសង្គ្រោះជាតិ។ពួកគេបានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅខេត្តក្វាងស៊ី Guangxi និងក្វាងដុង ហើយបានសម្តែងរឿងដូចជាដំណើរទេសចរណ៍របស់គិន ហ្គុអិ នៅឋាននរក Qin Gui's Tour in Hell និងក្រុមប្រឹក្សាអធិរាជThe Imperial Councilor Hong Chengchou ដើម្បីសរសើរអ្នកស្នេហាជាតិនិងថ្កោលទោសជនក្បត់ជាតិ។ បន្ទាប់ពីជ័យជំនះនៃសង្គ្រាមចិន - ជប៉ុនស៊ីណូ Sinoលើកទីពីរ ម៉ា Ma បានវិលត្រឡប់ទៅទៅហុងកុង Hong Kong និងក្វាងចូវវិញកន្លែងដែលលោកបានសម្តែងរឿងប្រគល់ទឹកដីដែលបាត់បង់របស់ហានជូនខ្ញុំវិញ ReturnMe the Lost Territories of Han និងហ៊ីចិនកាតាំងផ្សេងទៀត។ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1950 ភាគច្រើនលោកបានសម្តែងនិងថតរឿងភាគនៅហុងកុង។លោកបានចូលរួមក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង Zhenshanmei ដែលដឹកនាំដោយ Hung Sin-nuiហើយបានសម្តែងរឿងម៉ាដាមមេអំបៅ Madame Butterflyនិងការសម្តែងរឿងផ្សេងៗទៀត។ នៅចុងឆ្នាំ 1955 លោកបានវិលត្រឡប់មកខេត្តក្វាងចូវវិញដើម្បីធ្វើការជាប្រធានក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំងក្វាងដុង។ នៅឆ្នាំ 1958លោកបានក្លាយជានាយកមហោស្រព ហ៊ីចិនកាតាំងនៅក្វាងដុង។ នៅអំឡុងពេលនៃជីវិតរបស់លោកលោកក៏បានបម្រើការងារជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការជាតិសហព័ន្ធអក្សរសាស្ត្រនិងក្រុមសិល្បៈចិន ជាអនុប្រធានសហព័ន្ធអក្សរសាស្ត្រនិងក្រុមសិល្បៈខេត្តក្វាងដុងជានាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមអ្នកនិពន្ធរឿងវិនាដកម្មជនជាតិចិននិងជាអនុប្រធានសាខាក្វាងដុង ដែលជាអនុប្រធានសមាជប្រជាជនខេត្តក្វាងដុងសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិនៃសន្និសីទពិគ្រោះយោបល់នយោបាយប្រជាជនចិន (CPPCC)និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ CPPCC នៃខេត្តក្វាងដុង។ នៅថ្ងៃទី 21 ខែមេសាឆ្នាំ 1964 លោកបានទទួលមរណភាពដោយសារជំងឺមហារីកខួរឆ្អឹងខ្នងនៅទីក្រុងប៉េកាំង។

Ma Si Tsangបានសម្រេចសមិទ្ធិផលសិល្បៈដ៏អស្ចារ្យ។លោកមិនត្រឹមតែបានរក្សានូវលក្ខណៈពិសេសនៃការសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំងតាមកម្មវិធីនិងជាក់ស្តែងប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែលោកក៏បានបង្កើតសាលាម៉ា Ma School ដែលពោរពេញទៅដោយរសជាតិនៃជីវិតរស់នៅយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។ដោយគិតពិចារណាលើលក្ខណៈពិសេសនៃសម្លេងនិងបទពិសោធន៍ជីវិតផ្ទាល់របស់គាត់លោកលោកបានបង្កើតបទភ្លេងម៉ា "Ma tune” ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថា គឺអើ ហ៊ូ "Qi'er Hou” ដែលជាវិធីសាស្ត្រច្រៀងសម្លេងពីរោះនិងរស់រវើកនៅក្នុងហ៊ីចិន ដែលមានឈុតឆាកកំប្លុកកំប្លែងនិងមានទម្រង់ជាច្រើនរបស់តួអង្គសម្តែងដែលមានលក្ខណៈរស់រវើកដោយមានលក្ខណៈពិសេសប្លែកនៅលើឆាក។ នៅយុគសម័យយុវជនរបស់លោក លោកបានសម្តែង xiaosheng (អ្នកប្រាជ្ញវ័យក្មេង) និងxiaowusheng (អ្នកចម្បាំងវ័យក្មេង) ។

នៅវ័យកណ្តាលរបស់លោកលោកត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាមនុស្សពូកែសម្តែងជូហ្សេង chousheng (អ្នកសម្តែងត្លុកបុរស)ហើយជាពិសេសលោកពូកែខាងសម្តែងអាកប្បកិរិយាអំពីចំណុចខ្វះខាតនៃសង្គមចាស់។ការសម្តែងជាអ្នកតំណាងសម្តែងរបស់លោក រួមមានរឿង សត្វហង្សខ្លាំង BitterPhoenix, សត្វអូរីអូលដែលមានទុក្ខព្រួយ Sorrowful Oriole, ព្រឹទា្ធចារ្យដែលមានប្រាជ្ញ The Witty Patriarch, យុត្តិធម៌ជើងខ្ញុំ! Justice, My Foot!, ក្លិនផ្កាព្រៃ Scent of Wild Flowers,និងព្រះនាងសាស៊ី The Sassy Princess និងប្តីរបស់នាងឈ្មោះប្លាន់ HerBlunt Husband ។ នៅក្នុងរឿង យុត្តិធម៌ Justice និងការរើសយកខ្សែដៃថ្មដ្យេតPick up a Jade Bracelet, លោកបានដើរតួជាបុរសត្លុកម្នាក់ (彩旦,ស្ត្រីត្លុកចាស់), ដែលទទួលបានការទទួលស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយ។ នៅអាយុវ័យចំណាស់របស់លោក,Ma Si-Tsang ភាគច្រើនបានសម្តែងឡាវហ្សេង laosheng (老生, តួសម្តែងបុរសវ័យចំណាស់)។ការសម្តែងរបស់លោកនៅក្នុងរឿងកំណាព្យស្នេហាជាតិគុ យុអាន The PatrioticPoet Qu Yuan, ស្រ្តីអ្នកបម្រើរត់គេចចេញ The Runaway Maid, និងអ្នកនិពន្ធល្ខោនបុរាណហ្គាន់ហេនគីន The Traditional Opera Writer Guan Hanqingត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារឿងល្អបំផុត។ ដោយមានការយល់ដឹងយ៉ាងជ្រាលជម្រៅអំពីបទពិសោធន៍ប្លែកពីស្ថានភាពសង្គមនិងបុគ្គលិកលក្ខណៈនៃតួសម្តែងឈានមុខគេក្នុងការសម្តែងទាំងនេះលោកបាននាំតួអង្គឱ្យមានជីវិតនៅលើឆាកដូច្នេះធ្វើឱ្យមានការសម្រេចបានដល់កម្រិតថ្មីមួយនៅក្នុងអាជីពរបស់លោក។ជាមួយគ្នានេះដែរ ការសម្តែងរឿងល្ខោនទាំងបីនេះ ត្រូវបានទទួលសាទរដោយសិល្បករនិងទស្សនិកជនហ៊ីចិនកាតាំងផ្សេងទៀតថាជា“ស្នាដៃនៃការសម្តែងលើឆាកដ៏អស្ចារ្យ” នៅក្នុងជីវិតចុងក្រោយរបស់ម៉ា Ma ។ ម៉ា Maគឺជាអ្នកត្រួសត្រាយផ្លូវម្នាក់សម្រាប់ការច្នៃប្រឌិតហ៊ីចិនកាតាំង។លោកបានជំរុញការផ្លាស់ប្តូរសំខាន់ៗពីរយ៉ាងនៅក្នុងហ៊ីចិនកាតាំង -ជំនួសកុកងឺដោយចិនកាតាំង ក្នុងការច្រៀងហ៊ីចិនកាតាំងនិងមានការចូលរួមទាំងតួសម្តែងប្រុសនិងស្រីនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនដូចគ្នា។លោកបានបង្ហាញភាពបត់បែនដ៏អស្ចារ្យនៅក្នុងទម្រង់សិល្បៈដែលសំយោគ។លោកមិនត្រឹមតែបានទាក់ទាញយកភាសាពេញនិយម និងកែទម្រង់តន្ត្រី ការរៀបចំសម្របសម្រួលសម្លៀកបំពាក់ ក៏ដូចជាការតុបតែងខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងធ្វើឱ្យការសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង មានបច្ចេកទេសដែលធ្វើឱ្យរំភើបខ្លាំងនិងផ្នែកពាក់ព័ន្ធនឹងភាពយន្តផងដែរ។ ដូច្នេះវាអាចត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយមានទំនុកចិត្តថាលោកបានចូលរួមចំណែកយ៉ាងធំធេង។ គាត់មានសមត្ថភាពចេះច្រើនមុខ។ ក្រៅពីការសម្តែង លោកក៏បានសរសេរនិពន្ធរឿងល្ខោនផងដែរ។នៅអំឡុងពេលនៃជីវិតរបស់លោក លោកបាន

សម្តែងរឿងហ៊ីចិនកាតាំងរាប់រយ ដែលសរសេរអត្ថបទរឿងជាច្រើនត្រូវបានសរសេរឬសរសេរឡើងវិញដោយខ្លួនឯង។ ក្នុងនាមជាតារាសម្តែងភាពយន្តម្នាក់លោកក៏បានសម្តែងនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តដែលមានលក្ខណៈពិសេសខាងចិនកាតាំងជាច្រើន និងខ្សែភាពយន្តសិល្បៈហ៊ីចិនកាតាំងផងដែរ។លោកក៏ពូកែខាងកំណាព្យ និងអក្សរផ្ចង់ផងដែរ។ ស្នាដៃរបស់លោក ដូចជារឿងការធ្វើដំណើរមួយពាន់ម៉ាយA Thousand-Mile Journey នៅតែជាកេរ្តិ៍ដំណែលដល់ពិភពលោកដដែល។